Trong tâm thức của mỗi người Việt, làng xóm thật gần gũi và gắn bó. Và vì vậy trong ca dao, dân ca trong thơ văn hay trong những bản tình ca đều thấp thoáng có bóng hình của làng.
*****
Nói đến làng là nói đến đơn vị hành chính nhỏ nhất. Làng là nơi ta oe oe cất tiếng khóc chào đời, là tiếng võng kẽo kẹt trưa hè với lời ru ầu ơ của mẹ mà khi nhớ lại như nâng bước ta trên mọi nẻo đường. Làng với những hình ảnh tiêu biểu như cây đa, bến nước, sân đình, là lũy tre xanh bao bọc, là sừng sững một cổng làng hay ngào ngạt hương sen nơi ao làng. Những đêm trăng thanh gió mát, trai thanh gái lịch đi gánh nước ở giếng làng, hay tụ tập nơi đình làng. Họ gặp nhau và những lời tỏ tình thấm đẫm ánh trăng được nhen lên từ đó... tất cả trở thành nỗi thân thương, là ký ức về một niềm quê yêu dấu của mỗi con người.
Làng thân thương và gắn bó với mỗi người và vì vậy trong ca dao, dân ca trong thơ văn hay trong những bản tình ca đều thấp thoáng có bóng hình của làng.
Riêng về ca khúc, sự thể hiện chất làng đã thấm đẫm ở từng bài hát. Mỗi làng quê đều có những nét rất riêng thể hiện nét văn hóa của từng vùng miền. Sự thành công của các nhạc sỹ cũng chính là thể hiện những nét văn hóa đặc thù rất riêng đó.
Chúng ta bắt gặp hình ảnh một ngôi làng trong từng bài hát. Có thể cũng là những hình ảnh tiêu biểu đó nhưng mỗi bài lại có giai điệu riêng, không thể nào trộn lẫn. Cũng là dòng sông, là cây đa, bến nước là lũy tre xanh, là "mái tranh ơi hỡi mái tranh, qua bao mưa nắng mà thành quê hương" nhưng mỗi bài là bức tranh thật sự sống động, thực sự riêng biêt.
Bài Làng tôi của Chung Quân vẽ nên một ngôi làng rất đẹp: Làng tôi có cây đa cao ngất từng xanh, Có sông sâu lơ lững vờn quanh êm xuôi về Nam, Làng tôi bao mái tranh san sát kề nhau, Bóng tre ru bên mấy hàng cau, Đồng quê mơ màng...
Bài Làng tôi của Văn Cao, lại khác. Đây là một ngôi làng mà thấp thoáng sau lũy tre là những tháp chuông nhà thờ với tiếng chuông như nhịp đập của thời gian thả vào mênh mông những bãi dâu, đồng lúa: Làng tôi xanh bóng tre từng tiếng chuông ban chiều tiếng chuông nhà thờ rung, Đời đang vui đồng quê yêu dấu bóng cau với con thuyền, một dòng sông.
Bài Làng tôi của Hồ Bắc lại khắc họa nỗi nhớ của người con đi xa dõi mắt nhìn về phía làng mà ở đó hằn lên những nếp nhà trong nắng chiều thấp thoáng bên hàng tre cồn cào nỗi nhớ: Làng tôi sau lũy tre mờ xa, Tình quê yêu thương những nếp nhà, Làng tôi yên ấm bao ngày qua, Những chiều đàn em vui hòa ca, Làng tôi bát ngát cánh đồng mỗi khi thu sang nắng vàng bông lúa chín..
Bài Làng quan họ quê tôi của Nguyễn Trọng Tạo lại khắc họa về một làng cụ thể tiêu biểu cho vùng đồng bằng Bắc bộ mà ở đó có những liền anh, liền chị "không lấy nhau, xin hẹn kiếp sau" với lời hẹn hò người ơi người ở đừng về: Làng quan họ quê tôi những chiều bao thương nhớ, tiếng ca đầu ngọn gió nón quai thao (ư) người ơi...
Có thể nói, những ca từ trong các bài hát về làng đều có giai điệu đằm thắm, thân thương mà người viết đều muốn gửi gắm vào từng nốt nhạc. Hầu hết các nhạc sỹ đều bắt đầu bằng hai tiếng: Làng tôi, như một sự tự hào, một sự hãnh diện: Làng tôi đấy xin mời các bạn ghé thăm, làng tôi đấy, đẹp như vậy đấy...
Một góc làng quê Việt (Ảnh: Quốc Toản)
Những bài hát này nét nhạc chậm, tự sự, suy tưởng ở những đoạn đầu như để dẫn người nghe vào làng quê của mình.
Trong kháng chiến, những bài hát về làng đã theo những bước chân của chiến sỹ ra mặt trận. ở bất cứ đâu khi nhớ về quê hương, người thân họ đều hát về làng. Hát như một sự giải bày, hát như cho vơi đi nỗi nhớ nhà thao thiết.
Trong kháng chiến chống Mỹ, làng tôi là một binh trạm của bộ đội. Các anh hành quân vào chiến trường miền Nam đánh giặc. Đêm đêm làng đón các anh để tối hôm sau các anh lại hành quân ra trận. "Ngày nghỉ đêm đi" như điệp khúc của người lính để mấy tháng sau mới vào được mặt trận. Tôi vẫn nhớ có lần các anh được nghỉ tại làng mấy ngày để họp hành hay chỉnh quân gì đấy. Dù mệt mỏi nhưng nụ cười vẫn nở trên môi cùng khúc hát. Những ca khúc Làng được các anh hát rất hay, như là nỗi niềm, là tâm sự của người lính. Chính dạo đó tôi mới có điều kiện để biết nhiều bài hát về làng do các anh dạy cho.
Rồi tôi cũng vào bộ đội. Chính những bài hát về làng được chuyền như món quà của của người lính dành cho nhau. Lần đầu khi nghe bài Làng quan họ quê tôi, tôi bỗng da diết nhớ về làng quê của mình đến thế. Có lẽ đó cũng là lần đầu không được về tết vì nhiệm vụ phải ở lại đơn vị.
Ai đã từng xa quê vào dịp tết mới thấy trống rỗng thế nào về một chiều ba mươi, thấy canh cánh thế nào về thời khắc trời đất sắp đến giao thừa và cồn cào thế nào về sáng mồng một. Và người lính chỉ còn gửi gắm vào những bài hát về quê hương để mà vợi đi nỗi nhớ. Những tháng giêng mùa hát hội, những con sông làm bao xanh, những đình hồ bán nguyệt... tất cả hiện lên một vùng quê yêu dấu và đó cũng chính để tâm hồn mỗi người đều lắng lại...
Mỗi bài hát như một góc của bức tranh, có thể là một dòng sông uốn lượn, là mái nhà tranh thấp thoáng, là "rừng cọ đồi chè đồng xanh ngào ngạt" hay cánh cò trắng chở nắng sang sông... tất cả, tất cả để hình thành nên bức tranh chung về quê hương đất nước Việt Nam yêu dấu.
- Mời quý vị cùng Tuần Việt Nam nghe bài hát Làng quan họ quê tôi của Nguyễn Trọng Tạo và bài hát Làng tôi của Văn Cao ở Multimedia
Thân thương làng quê Việt
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét